بازار میوه و تره‌بار ایران در سال‌های اخیر با نوسانات شدید قیمت مواجه بوده است، موضوعی که در سال ۱۴۰۳ نیز ادامه داشته و فشار مضاعفی بر معیشت خانوارها وارد کرده است.
افزایش چشمگیر قیمت‌ها در ماه‌های اخیر موجب نگرانی شهروندان شده، به‌طوری که حتی نرخ‌های رسمی اعلام‌شده سازمان مدیریت میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران، به‌رغم پایین‌تر بودن از قیمت‌های سطح شهر، همچنان از رشد قیمت برخی محصولات حکایت دارد.
بررسی قیمت انواع میوه، صیفی‌جات و تره‌بار نشان می‌دهد که سیب‌زمینی و بادمجان بیشترین رشد قیمت را داشته‌اند.
گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد قیمت سیب‌زمینی در آذر و دی ۱۴۰۳ بیش از ۲۱۴ درصد افزایش داشته است. ابتدای دی‌ماه هر یک کیلوگرم سیب‌زمینی حدود ۲۵ هزار تومان به فروش می‌رسید، اما در ابتدای بهمن قیمت آن از مرز ۶۴ هزار تومان عبور کرد.
این جهش ناگهانی واکنش معاون بازرگانی سازمان تعاون روستایی را به دنبال داشت. او ۱۱ بهمن‌ماه اعلام کرد طی روزهای آینده، با افزایش سه‌برابری عرضه سیب‌زمینی، قیمت این محصول کاهش خواهد یافت.
به گفته این مقام مسئول، ذخایر سیب‌زمینی سازمان تعاون روستایی برای تنظیم بازار در نظر گرفته شده است، اما میزان عرضه این محصول، که در ابتدا حدود ۱۰۰ تن در روز بود، پاسخگوی نیاز بازار نبود. این کمبود موجب افزایش تنش‌های قیمتی شد و در نهایت تصمیم بر آن شد میزان عرضه روزانه به ۳۰۰ تا ۳۵۰ تن افزایش یابد.
در کنار سیب‌زمینی، بادمجان نیز یکی از رکوردداران افزایش قیمت در ماه‌های اخیر بود. براساس آخرین گزارش مرکز آمار ایران، بادمجان با ۴۰.۶ درصد افزایش قیمت در دی‌ماه، بیشترین رشد قیمت را در بین اقلام خوراکی داشته است. در این گزارش آمده است که متوسط قیمت بادمجان در مناطق شهری به کیلویی ۳۸ هزار تومان رسیده است.
افزایش قیمت سایر اقلام میوه و تره‌بار
نگاهی به ارقام رسمی قیمت‌های بازار میوه و تره‌بار نشان می‌دهد افزایش قیمت تنها محدود به سیب‌زمینی و بادمجان نبوده است. قیمت برخی دیگر از محصولات نیز در هفته‌های اخیر با رشد چشمگیری مواجه بوده است. در حال حاضر قیمت سیب قرمز ۳۶ هزار تومان، خیار گلخانه‌ای ۴۶ هزار تومان، موز ۷۳ هزار تومان، لیموشیرین ۴۴ هزار تومان، پیاز ۲۵ هزار تومان، فلفل دلمه‌ای ۴۵ هزار تومان، کلم قرمز و سفید ۲۵ هزار تومان و قیمت سبزی پاک‌شده ۳۷ هزار تومان است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
این قیمت‌ها در میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران ثبت شده‌اند، اما این محصولات در سطح شهر با قیمت ۳۰ تا ۵۰ درصد بالاتر به فروش می‌رسند.
بررسی تغییرات قیمتی در قیاس با اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که سیب قرمز افزایش پنج هزار تومانی، خیار گلخانه‌ای افزایش ۱۳ هزار تومانی، موز افزایش هشت هزار تومانی، پیاز افزایش هفت هزار تومانی، فلفل دلمه‌ای افزایش ۹ هزار تومانی و سبزی پاک‌شده افزایش پنج هزار تومانی برای هر کیلو داشته‌اند.
مدیرعامل سازمان مدیریت میادین میوه و تره‌بار شهرداری تهران نیز افزایش ناگهانی قیمت‌ها در این بازار را تایید کرده و آن را نتیجه نبود نظارت بر بازار و نفوذ دلالان دانسته است.
مهدی بختیاری‌زاده، مدیرعامل این سازمان، در این خصوص گفت: «نبود تدبیر در کنترل بازار و مدیریت ذخایر محصولات، همراه با ورود دلالان، باعث افزایش قیمت و کمبود برخی اقلام شده است.»
این مقام صنفی اشاره کرد که افزایش صادرات در بخش صیفی‌جات و میوه عامل مهم دیگری در کاهش ناگهانی عرضه در بازار داخلی بوده است. براساس گزارش‌های منتشرشده، بخشی از محصولاتی که قرار بود وارد بازار تهران شوند پیش از ورود به میادین میوه و تره‌بار به انبارهای صادرکنندگان منتقل شده‌اند، که این مسئله بر افزایش قیمت‌ها تاثیرگذار بوده است.
در این میان اگرچه مقام‌های دولتی وعده افزایش عرضه را داده‌اند، تجربه سال‌های اخیر نشان می‌دهد نبود برنامه‌ریزی و نظارت کافی همواره بازار را به سمت بی‌ثباتی و افزایش قیمت‌ها سوق داده است.
رشد بی‌سابقه قیمت میوه و تره‌بار در دولت‌های سیزدهم و چهاردهم
بررسی روند افزایش قیمت میوه و سبزیجات نشان می‌دهد شیب صعودی قیمت‌ها از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا امروز بی‌سابقه بوده است. تنها در دوره دولت سیزدهم (۱۴۰۰ تا ۱۴۰۲)، قیمت هندوانه ۲۰۹ درصد، گوجه‌فرنگی ۱۳۲ درصد و بادمجان ۱۳۹ درصد افزایش داشته است.
افزایش قیمت‌ها در خردادماه ۱۴۰۲ نیز شدت گرفت، به طوری که طبق نرخ مصوب میادین میوه و تره‌بار، برخی محصولات در قیاس با بازه دوازده‌ماهه قبلی تورمی بین ۶۰ تا ۱۲۰ درصد داشتند. این وضعیت بر میزان سرانه مصرف میوه در ایران تاثیر مستقیم گذاشته و آن را کاهش داده است.
بحران تورم در بازار میوه و سبزیجات با توجه به اینکه رئیس اتحادیه بارفروشان در سال ۱۴۰۰ از کاهش ۵۰ درصدی مصرف میوه در ایران خبر داده بود نگران‌کننده‌تر هم می‌شود. با در نظر گرفتن افزایش شدید قیمت‌ها در سه سال اخیر، احتمالا این رقم در حال حاضر بیشتر هم شده است.
نکته قابل‌توجه این است که ایران ۲.۵ برابر سرانه تولید جهانی میوه تولید می‌کند، اما مصرف داخلی آن به یک‌چهارم استاندارد جهانی رسیده است.
این کاهش مصرف، الگوی خرید را نیز تغییر داده است. در حالی که خرید میوه در ایران همواره به‌شکل کیلویی بوده است، امروز بسیاری از خانوارها به خرید دانه‌ای روی آورده‌اند. این روند نشانه کاهش توان اقتصادی خانوارهای متوسط و ضعیف در تامین حداقل نیازهای تغذیه‌ای است.
میوه‌های خاص و افزایش اختلاف طبقاتی در بازار میوه و تره‌بار
در شرایطی که بخش عمده‌ای از مردم برای خرید میوه‌های معمولی با قیمت هر کیلو ۳۵ تا ۷۰ هزار تومان دچار مشکل شده‌اند، ورود میوه‌های ویژه با قیمت‌های میلیون تومانی در فروشگاه‌های اینترنتی و مناطق مرفه‌نشین شکاف اقتصادی طبقات مختلف جامعه را آشکارتر کرده است.
فهرست برخی از میوه‌های خاص موجود در بازار ایران نشان می‌دهد این محصولات با قیمت‌های میلیونی و فراتر از توان خرید اکثریت مردم عرضه می‌شوند: هر کیلو مانگوستین (میوه بومی اندونزی) ۱,۴۵۰,۰۰۰ تومان، رزبری هر کیلو ۱,۳۰۰,۰۰۰ تومان، هر کیلو پشن فروت ۱,۳۰۰,۰۰۰ تومان، دراگون فروت (میوه اژدها) دانه‌ای ۳۴۰,۰۰۰ تومان، آناناس هر کیلو ۱۳۳,۰۰۰ تومان، و هر کیلو انبه ۱۳۵,۰۰۰ تومان.
در وضع فعلی که بسیاری از شهروندان دیگر توان خرید موز، آناناس و انبه را ندارند، قفسه‌های فروشگاه‌های اینترنتی و سوپرمارکت‌های مناطق بالاشهر تهران پر از میوه‌های خاص با قیمت‌های نجومی است.
با در نظر گرفتن مجموع تحولات بازار میوه، کارشناسان عقیده دارند نزدیک شدن به نوروز قیمت میوه و تره‌بار را همچنان در مسیر صعودی قرار می‌دهد. در شرایطی که مردم برای مراسم سال نو آماده می‌شوند، میوه در کنار آجیل و انواع شیرینی، که از عناصر اصلی پذیرایی نوروزی است، به کالایی دست‌نیافتنی برای بسیاری از خانوارها تبدیل شده است.
روند افزایش قیمت آجیل و تنقلات نوروزی هم در سال‌های اخیر این کالاها را از سبد خرید اقشار ضعیف جامعه حذف کرده است. حال به نظر می‌رسد میوه نیز به سرنوشت مشابهی دچار شده و در سفره نوروزی بسیاری از خانواده‌ها جایش را به اقلام ارزان‌تر و محدودتر داده است.
با در نظر گرفتن افزایش تقاضا در روزهای پایانی سال، پیش‌بینی می‌شود شیب صعودی قیمت‌ها در بازار میوه و تره‌بار در ۴۵ روز باقی‌مانده تا پایان سال ادامه داشته باشد و سال ۱۴۰۳ را به سال گرانی‌های مداوم در این بخش تبدیل کند.
